თავი 5. მონაცემების ამორჩევა ერთზე მეტი ცხრილიდან - ცხრილების გაერთიანება

ე.ფ. კოდდის რეალაციური მოდელის საფუძველს სიმრავლეთა თეორია და პირველი რიგის პრედიკატების გამოანგარიშება წარმოადგენს. SQL ენაში რეალიზებულია სიმრავლეებზე ოპერაციები _ სიმრავლეების: გადაკვეთა, სხვაობა, გაერთიანება.

N სიმრავლეთა გადაკვეთის შედეგია სიმრავლე, რომელის ელემენტები ერთდროულად ეკუთვნის N სიმრავლეს. SQL ენაში სიმრავლეთა გადაკვეთა რეალიზებულია ოპერაციით JOIN _ გადაკვეთა გასაღების მნიშვნელობის მიხედვით ხორციელდება. JOIN წარმოადგენს FROM-ის ნაწილს. JOIN განსაზღვრავს ლოგიკურ ცხრილს, რომელიც ორი ცხრილის დაკავშირების შედეგია. JOIN-ის მოთავსება FROM-ში გასაზღვრავს ცხრილების დაკავშირების თანმიმდევრობას.

SQL-ის სტანდარტით განსაზღვრულია JOIN ოპერაციის შესრულების ხერხები, რომელთაგან ბუნებრივია ოპერაცია INNER JOIN. მას შინაგან გაერთიანებას უწოდებენ. დაუშვათ ჩვენ ვაკავშირებთ ორ ცხრილს ერთი შეიცავს ინფორმაციას სტუდენტის გვარისა და სახელის შესახებ, ხოლო მეორე, კი საგნების ჩამონათვალს, რომლებიც არჩეულ იქნენ სტუდენტების მიერ. მოცემულ მომენტში სტუდენტთა გარკვეულ ნაწილს შეიძლება არ ქონდეთ არჩეული საგანი ან მოცემულ საგანი არცერთი სტუდენტის მიერ არ იქნა არჩეული. INNER JOIN-ით ამოირჩევა მხოლოდ ის სტუდენტები, რომლებსაც საგანი არჩეული აქვთ. ვერ მიიღება იმ სტუდენტების სია, რომლებსაც საგანი ამორჩეული არ აქვთ ან საგნების ნუსხა, რომლებიც არცერთ სტუდენტს არ აქვს არჩეული.

ორი სიმრავლის სხვაობა არის სიმრავლე, რომელიც შედგება პირველი ცხრილის იმ ელემენტებისგან, რომლებიც არ ეკუთვნიან მეორე სიმრავლეს. SQL ენაში სიმრავლეთა სხვაობა რეალიზებულია ოპერაციით OUTER JOIN ან EXEPT

ორი სიმრავლის გაერთიანება არის სიმრავლე, რომელიც შედგება ორივე სიმრავლის ელემენტებისგან იმ განსხვავებით, რომ საშედეგო სიმრავლეში ორივე სიმრავლეში არსებული ერთიდაიგივე ელემენტი ერთხელ არის ჩაწერილი.

5.1. შინაგანი გაერთიანება INNER JOIN

უმრავლეს შემთხვევაში JOIN-ით აკავშირებენ ერთი ცხრილის პირველად გასაღებს მეორე ცხრილის გარე გასაღებთან. ორივე გასაღები ერთიდაიგივე მონაცემის ტიპით უნდა იყოს აღწერილი. ამავე დროს JOIN-ით შესაძლებელია ორი ცხრილის დაკავშირება ერთნაირი ტიპის მონაცემების მქონე ნებისმიერი სვეტებით. ზოგადად ერთი სიმბოლური სტრიქონი, თარიღის ტიპის სვეტი შეიძლება დაკავშირებულ იქნეს მეორე ცხრილის სიმბოლურ სტრიქონთან ან გამოსახულებასთან, ან თარიღის ტიპის სვეტთან.

INNER JOIN-ის შემადგენელი ნაწილია მეორე ცხრილისდასახელების შემდეგ დაწერილი პირობა ON ან USING, რომელიც სისტემას მიუთითებს დაკავშირების ხერხს. სისტემა ერთი ცხრილის ყოველ სტრიქონს ლოგიკურად აერთიანებს მეორე ცხრილის სტრიქონთან, რომელსაც დეკარტეს ნამრავლს უწოდებენ. ჩანაწერების ამორჩევის მიზნით შემდეგ გამოიყენება ON ან USING პირობაში მითითებული კრიტერიუმი. მაგალითად:

SELECT tbsaqoneli.das, tbsaq_mireba.tariri, tbsaq_mireba.raodenoba

FROM tbsaqoneli INNER JOIN tbsaq_mireba ON tbsaqoneli.nomeri = tbsaq_mireba.saq_nomeri

აქ ნაჩვენებია, რომ ადგილი აქვს შინაგან გაერთიანებას INNER JOIN-ის დასაკავშირებელი ცხრილის სახელია დაწერილი - tbsaqoneli, მის შემდეგ მეორე ცხრილის სახელი - tbsaq_mireba, ხოლო ON პირობის შემდეგ ცხრილების დაკავშირების პირობა, კერძოდ ცხრილი tbsaqoneli ცხრილთან tbsaq_mireba დაკავშირებულია ველით ”საქონლის ნომერი” (ცხრილებში მათ განსხვავებული სახელები აქვთ, მაგრამ შინაარსობრივად იდენტურნი არიან).

პრაქტიკულ ამოცანებში ორი ცხრილის დაკავშირება საკმარისი არ არის, დაკავშირება ხორციელდება სამი, ოთხი და ა.შ. ცხრილების. ამ სემთხვევაში INNER JOIN რამდენჯერმე გამოიყენება

SELECT tbsawyobi.dasaxeleba, tbsaqoneli.das, tbsaq_mireba.tariri, tbsaq_mireba.raodenoba

FROM tbsawyobi INNER JOIN (tbsaqoneli INNER JOIN tbsaq_mireba ON tbsaqoneli.nomeri = tbsaq_mireba.saq_nomeri) ON tbsawyobi.nomeri = tbsaq_mireba.saw_nomeri

ამ მაგალითში ცხრილი tbsawyobi დაკავშირებულია ცხრილების tbsaqoneli და tbsaq_mireba გართიანებასთან. დაკავშირების პირობაა tbsawyobi.nomeri = tbsaq_mireba.saw_nomeri.

განვიხილოთ ურთირთდაკავშირებული ცხრილებიდან ამორჩევის მაგალითი. დავაკავშიროთ ერთმანეთან ჩვენს მიერ დაპროექტებული ცხრილები: tbsawyobi, tbsaqoneli, tbsaq_mireba/სურ. 12/

სარჩევი

სურ. 12. ჩვენს მიერ დაპროექტებული ცხრილები დაკავშირების რეჟიმში

ზევით მოტანილ ინსტრუქციაში ცხრილებს შორის კავშირი წარმოდგენილია INNER JOIN-ის, რომელსაც შინაგან გაერთიანებას უწოდებენ. ცხრილებს შორის კავშირი გასაღებების დონეზე ნაჩვენების ON-ით. იგი WHERE-ს იდენტურ როლს ასრულებს. შინაგანი გაერთიანებისას საშედეგო ცხრილში გამოიტანება ის ერთმანეთთან დაკავშირებული ჩანაწერები, რომელთა მნიშვნელობები დამაკავშირებელ ველებში ერთმანეთს ემთხვევა.

ამორჩევის შედეგია:

საწყობის დასახელება საქონლის დასახელება თარიღი რაოდენობა შეძ. ფასი

კვების პროდუქტები მაკარონი 21.03.2009 500,00 0,70

კვების პროდუქტები მაკარონი 20.03.2009 750,00

კვების პროდუქტები მაკარონი 22.03.2009 600,00 0,70

კვების პროდუქტები შაქარი 21.03.2009 1200,00 0,70

კვების პროდუქტები შაქარი 20.03.2009 800,00 0,70

ელექტროტექ. საქონელი მიქსერი 21.03.2009 100,00 15,00

ელექტროტექ. საქონელი მიქსერი 20.03.2009 30,00 16,00

შინაგანი გაერთიანების - INNER JOIN-ის Access 2007-ში შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მარცხენა გარე გაერთიანება (LEFT JOIN) და მარჯვენა გარე გაერთიანება (RIGHT JOIN). როგორც ცნობილია ცხრილებს შორის კავშირის ტიპებია 1:1, 1:M, M:1, M:M. M:M-თან კავშირი ხორციელდება 1:M-თან საშუალებით. შორის მარცხენა გაერთიანებისას მარცხენა ცხრილიდან ამოირჩევა ყველა ჩანაწერი, ისინიც რომლებსაც მარჯვენა ცხრილში შეესაბამება ჩანაწერები. მარცხენა გარე გაერთიანება დაპროექტების რეჟიმში შემდეგნაირად გამოიყურება /სურ. 13/:

სურ. 13. მარცხენა გარე გაერთიანება

მარცხენა გარე გაერთიანების შესასიტყვი SQL ინსტრუქცია შემდეგია:

SELECT tbsaqoneli.das, tbsaq_mireba.tariri, tbsaq_mireba.raodenoba, tbsaq_mireba.sez_fasi

FROM tbsaqoneli LEFT JOIN tbsaq_mireba ON tbsaqoneli.nomeri = tbsaq_mireba.saq_nomeri

ამორჩევის შედეგი შემდეგია:

საქონლის დასახელება თარიღი რაოდენობა შეძ. ფასი

მაკარონი 21.03.2009 500,00 0,70

მაკარონი 20.03.2009 750,00

მაკარონი 22.03.2009 600,00 0,70

შაქარი 21.03.2009 1200,00 0,70

შაქარი 20.03.2009 800,00 0,70

მიქსერი 21.03.2009 100,00 15,00

მიქსერი 20.03.2009 30,00 16,00

წვენების საწური

მიაქციეთ ყურადღება ცხრილიდან tbsaqoneli ამორჩეულია საქონლის დასახელება ”წვენების საწური” , რომლის შესასიტყვი ჩანწერები ცხრილში tbsaq_mireba არ არსებობს.

მარჯვენა გაერთიანებისას (RIGHT JOIN) მარჯვენა ცხრილიდან ამოირჩევა ყველა ჩანაწერი, მათ შორის ის ჩანაწერებიც, რომლებსაც მარცხენა ცხრილში შეესაბამება ჩანაწერები.

მარჯვენა გარე გაერთიანება დაპროექტების რეჟიმში შემდეგნაირად გამოიყურება/სურ. 14/:

სურ.14. მარჯვენა გარე გაერთიანება დაპროექტების რეჟიმში

მარჯვენა გარე გაერთიანების შესასიტყვი SQL ინსტრუქცია შემდეგია:

SELECT tbsaq_mireba.tariri, tbsaq_mireba.raodenoba

FROM tbsawyobi RIGHT JOIN tbsaq_mireba ON tbsawyobi.nomeri = tbsaq_mireba.saw_nomeri

ამოვარჩიოთ იმ სტრუდენტების სია, რომლებსაც გაცდენილი აქვთ ლექცია-სემინარები 2007 წლის ივნისის თვეში

SELECT tbsaati.nomeri, tbstudenti.gvari, tbstudenti.saxeli, tbstudenti.kursi, tbstudenti.jgufi, tbsag.sagdas AS[dasaxeleba], tbsaati.tar AS[TariRi], tbsaati.gacdsaati AS [gacdenili saaTi]

FROM tbsag INNER JOIN (tbstudenti RIGHT JOIN tbsaati ON tbstudenti.nomeri = tbsaati.nomeri) ON tbsag.sagkodi = tbsaati.sagkodii

ORDER BY tbsaati.nomeri

ნომერი	გვარი	სახელი	კურსი	ჯგუფი	დასახელება	თარიღი	გაც-ლი საათი
12	ლომია	დევი	1	125	ინტერნეტ-ტექნოლოგიები	01.06.2008	2
12	ლომია	დევი	1	125	დაპროგრამება	01.06.2008	2
13	ლომიძე	გოგა	1	125	ინტერნეტ-ტექნოლოგიები	01.06.2008	2
13	ლომიძე	გოგა	1	125	დაპროგრამება	01.06.2008	2
18	ლალაძე	ნანა	2	128	დაპროგრამება	01.06.2008	2
18	ლალაძე	ნანა	2	128	ინტერნეტ-ტექნოლოგიები	01.06.2008	2

საშედეგო მონაცემები დახარისხებული იქნება ზრდადობით. როგორც ზევით აღვნიშნეთ, ბრძანების ORDER BY სინტაქსი შემდეგია:

ORDER BY field1 [ASC ! DESC ] [, field2 [ASC ! DESC ]] [,…..]]]

field1 ველის დასახელებაა, რომლითაც დახარისხება ხდება(ჩვენს მაგალითში ველით ს.დასახელება). ASC გვიჩვენებს, რომ დახარისხება ზრდადობით ხორციელდება, ხოლო DESC გვიჩვენებს, რომ დახარისხება შემცირებით წარმოებს. თუ გამოტოვებულია ეს არგუმენტი, მაშინ გაჩუმებით იგულისხმება, რომ დახარისხება ზრდადობით ხორციელდება.